Личность Ивана Грозного, по оценкам разных исторических исследователей¸ была очень неоднозначна. В нем сочетались, казалось бы несовместимые черты характера: «В его характере можно обнаружить византийскую изощренность, унаследованную им от отца и бабки – Софьи Палеолог, племянницы последнего византийского императора. Необузданностью желаний и быстрой сменой настроений отличался не только дед Грозного Иван III, но и легкомысленная и вспыльчивая красавица Елена Глинская. Внук византийской царевны и свойственник сербских деспотов соединил в себе и хорошие, и дурные стороны характеров предков. Государственный ум и малодушие, трезвый расчет и порывы необузданного гнева, религиозность, доходящая до ханжества, и неприятие церковной действительности, жестокость, озлобленность, ненависть к людям и сладострастие составляли причудливый сплав характера первого царя» [2, 95] casper.net.ua
Воспоминания современников и труды видных историков-исследователей тому подтверждение. Однако, большинство из них негативно говорят о личности Ивана IV, а все его положительное влияние на судьбу государства приписывают благотворному влиянию близких к нему людей в первую половину его царствования. Так ли это, трудно сказать, слишком мало до нас дошло исторических материалов, тем более что многие исторические страницы неоднократно переписывались в угоду и в подтверждение правильности курса правящего режима в России (например, во времена правления И.В. Сталина)
Резко негативно отзывается о Иване Грозном Н.И. Костомаров: «Он от природы не имел большого ума, но за то одарен был в высшей степени нервным темпераментом, и как всегда бывает с подобными натурами, чрезмерною страстностью и до крайности впечатлительным воображением. С молоком кормилицы всосал он мысль о том, что он рожден существом высшим, что со временем он будет самодержавным государем, что могущественнее его нет на свете, и в то же время его постоянно заставляли чувствовать свое настоящее бессилие и унижение… Иван не способен был к долгим привязанностям и для него ничего не значило убить человека, которого еще недавно считал своим другом. Иван не был безусловно глуп, но, однако, не отличался ни здравыми суждениями, ни благоразумием, ни глубиною и широтою взгляда» [3, 408]
Более мягко выражается кн. И.М. Катырев-Ростовский: «Царь Иван … муж чюднаго рассуждения, в науке книжняго поучения доволен и многоречив зело, ко ополчению дерзостен и за свое отечество стоятелен. На рабы своя от Бога данныя ему жестокосерд велми, на пролитие крови и на убиение дерзостен и неумолим; множество народу от мала до велика при царстве своем погуби, и многия грады своя поплени, и многие святителские чины заточи и смертию немилостивою погуби, и иная многая седея над рабы своими, жен и девиц блудом оскверни. Той же царь Иван многая и благая сотвори, воинство велми любяше и требующая от сокровища своего неоскудно.» [7, 609]
Перекликаются с выше приведенными высказываниями и воспоминания служащего английской Московской компании Джерома Горсей: «В заключении скажу о царе Иване Васильевиче. Он был приятной наружности, имел хорошие черты лица, высокий лоб, резкий голос – настоящий скиф, хитрый, жестокий, кровожадный, безжалостный, сам по воле и разумению управлял как внутренними, так и внешними делами государства» [7, 590]
Путешественник иезуит Антонио Поссевино: «Князь Иван Васильевич… обладая пылким нравом и желая возвеличить свое достоинство, …решил отомстить за беды, причиненные татарами, и стать прочной ногой в Ливонии…Великий князь все держит в своих руках: города, крепости, села, дома, поместья, леса, озера, реки, честь и достоинство. На столь обширном пространстве земель, по-видимому, ничто не может быть значительнее тех сил и богатств, которыми он владеет. …Сколько бы ни ввозилось в Московию … золота, все это, …он собирает и почти никогда не разрешает вывозить… В городах и княжествах нет таких самостоятельных правителей, которых у нас принято называть князьями. В Московии это почетный титул, … чтобы придать …своему государю больше чести, а также для обозначения наместничества. …Тем не менее, полная власть принадлежит московскому князю, кроме некоторых доходов, … и те князь может отнять, когда захочет. Если же он дарует кому-нибудь села и деревни, они не передаются по наследству, если это не утверждается великим князем. Князю все оказывают такой почет, который едва можно представить в помышлении. Они очень часто говорят, что их жизнь, благополучие и все остальное дарованы им великим князем» [7, 575 – 578]
Путь цивилизации
До зари египетской цивилизации Средиземное море было разделено на два больших залива длинным перешейком, соединявшим современные Тунис и Италию, проходя через острова Сицилию и Мальту. Необъятное кольцо лесов окружало море с каждой стороны, а на месте Нила была цепь обширных лагун и лесов, простиравшихся до самого моря. Европейская фаун ...
Столыпин и Дума
Столыпинская реформа в большинстве случаев реализовывалась царскими указами, что гарантировало оперативность ее проведения. Она базировалась на принципе неприкосновенности частной собственности на землю, которая не могла ни в какой форме насильственного отчуждаться. 12 августа 1906 года последовал указ о передаче Крестьянскому банку сел ...
Укрепление Московского государства. Внешняя и внутренняя политика Ивана IV.
Всё чаще великий московский князь именуется царём, со временем разрабатывается обряд венчания на царство. В 1547 году на царство венчается Иван 4, будущий Грозный. Его царствование отмечено целым рядом нововведений:1.военная реформа, после которой появилась возможность перейти к активной внешней политике. Сутью реформы было создание стр ...